Czołgi średnie T-28 w armii fińskiej

Zbigniew Lalak

1 maja 1933 roku na Placu Czerwonym w Moskwie odbywała się defilada wojskowa z okazji Święta Pracy. Wśród defilujących oddziałów Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej znajdowało się 10 nowych czołgów T-28, które wyprodukowano w Leningradzie. Ten 27-tonowy, uzbrojony w armatę kalibru 76 mm kolos musiał zrobić wrażenie na Stalinie i kierownictwie RKKA, nie wspominając o zagranicznych dyplomatach. Zapewne nikt z obserwujących defiladę nie przewidział, że zaledwie siedem lat później, po wojnie z Finlandią, specjalna komisja pancerna powołana do oceny przydatności sprzętu stwierdzi: Wystarczy jeden pocisk [pociski kalibru 37 mm przebijały pancerz z dystansu 1200 m!] i ten czołg zostanie spalony. Proponujemy, ponieważ ten czołg jest piękny, przywieźć go tutaj, do Moskwy, i niech służy do parad. Opinię tą sformułowano po analizie działań 20. Samodzielnej Brygady Czołgów im. Siergieja Mironowicza Kirowa w trakcie wojny z Finlandią.

Po przyjęciu na uzbrojenie RKKA czołgi T-28 weszły w skład samodzielnych pułków czołgów. W 1935 roku przeformowano je na brygady czołgowe. Nazwy oddziałów oraz skład zmieniały się i w czerwcu 1938 roku T-28 znajdowały się na wyposażeniu brygad czołgów ciężkich (97 wozów T-28, 35 czołgów BT-5, siedem chemicznych BChM-2 oraz trzy BT z trałami przeciwminowymi). Łącznie w brygadzie miało znajdować się 146 czołgów i 20 samochodów pancernych. T-28 znajdowały się także na wyposażeniu mieszanej brygady czołgów ciężkich – 65 czołgów T-35, 31 wozów T-28, 15 czołgów BT-7, sześć T-26, 16 teletanków, trzy BT z trałami i sześć czołgów chemicznych BCHM-2. Sformowano cztery brygady czołgów ciężkich: 14. Brygadę Czołgów Ciężkich (komdiw N.W. Fieklienko), 20. Brygadę (kombrig S.W. Borziłow), 10. Brygadę (kombrig G.I. Iwanow) i 21. Brygadę (kombrig A.G. Potapurczew). W sierpniu 1939 roku nowy etat (Nr 10/840) brygady zakładał, że oddział dysponował będzie 105 czołgami T-28 i 49 czołgami BT-5. We wrześniu 1939 roku w działaniach przeciwko Polsce wzięły udział dwie brygady: 21. Brygada Czołgów Ciężkich oraz 10. Brygada Czołgów Ciężkich. W nadchodzącej wojnie z Finlandią do walki skierowano jedną brygadę kombriga Semena Wasiliewicza Borziłowa.

20. Brygada Czołgów Ciężkich stacjonowała w Słucku w Białoruskim Okręgu Wojskowym. Na początku października 1939 roku została przeniesiona do Czarnej Rzeki pod Leningradem. Brygada była w stanie mobilizacji, uzupełniano stany osobowe oraz sprzętowe. Prowadzono szkolenie, w tym nocne marsze. Brygadą dowodził kombrig Borziłow, szefem sztabu był płk Maksym Denisowicz Sinenko, a komisarzem Kulik. Trzon brygady stanowiły trzy bataliony czołgów (w każdym 31 czołgów T-28 i trzy BT-5): 90. Batalion (kpt. Mikołaj Walentynowcz Janow), 91. Batalion (mjr. Drozdow) oraz 95. Batalion (kpt. Uszakow). W brygadzie znajdowała się także: 57. Samodzielna Kompania Łączności, 302. Samodzielna Kompania Chemiczna (11 czołgów chemicznych BChM-3), 7. Kompania Czołgów Specjalnych (teletanki), 38. Samodzielna Kompania Saperów, 215. Kompania Rozpoznawcza (14 czołgów BT i pięć samochodów pancernych), 45. Kompania Przeciwlotnicza CKM, 301. Samodzielny Batalion Samochodowy, 65. Samodzielna Kompania Czołgów Zapasowych i 256. Samodzielny Batalion Naprawczo-Remontowy (cztery ciągniki Komintern). Gdy 29 listopada 1939 roku brygada została przydzielona do 19. Korpusu Strzeleckiego, dysponowała: 105 czołgami T-28, dziewięcioma czołgami BChM-3, ośmioma czołgami BT-5 i 21 wozami BT-7 oraz 20 samochodami pancernymi (pięć BA-6 i 15 typu BA-20). Łącznie było to 145 czołgów, 20 samochodów pancernych, 34 samochody osobowe, 378 samochodów ciężarowych, 95 specjalnych, 16 motocykli i cztery ciągniki Komintern. W brygadzie znajdowało się 2926 oficerów i szeregowych (brakowało 313 ludzi do stanu etatowego).

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2024