Czechosłowackie czołgi dla Iranu. Część 2

Jaroslav Špitálský

Gdy w 1937 roku pierwsze czechosłowackie czołgi AH-IV i TNH dotarły do Iranu, nikt nie spodziewał się, że staną się one nie tylko symbolem modernizacji armii szacha, ale też źródłem sporów, politycznych napięć i zakulisowych intryg. Dokumenty ČKD wskazują, że ekipa techniczna musiał uporać się z wieloma problemami technicznymi, a po marcu 1939 roku logistycznymi. Kupno czołgów sprawiało, że szach zapragnał stworzyć silną armię, która miała dysponować 450 czołgami AH-IV i TNH.

W piątek, 28 maja 1937 roku, odbyła się konferencja dyrektorów ČKD, podczas której dyrektor ds. eksportu przedstawił sprawozdanie w sprawie czołgów dla Szwecji i Iranu. W protokole zapisano:

Szwecja: dyrektor Růžička donosi, że panowie ze Szwecji odwiedzili go dzisiaj i poinformowali, że testy z podwoziem Landswerk o masie 4,5 t przebiegły bardzo pomyślnie. Kapitan Güllner [aut. Gillner] i inni panowie z biura Feldzeugmeistera [inspektora uzbrojenia] popierają nasze rozwiązanie. Z drugiej strony, oficerowie piechoty, którzy testowali czołg Landswerk, popierają tę firmę, nie chcą standardowego AH-IV (jest zbyt krótki i powolny). Rozważane są AH-IVc, wzmocniony TNH lub LTL. Czas dostawy prototypu – 9 miesięcy – jest nie do przyjęcia. Gdyby zdecydowali się na LTL, w grudniu 1937 roku mogłyby powstać dwa prototypy, tj. jeden dla Szwecji i jeden dla Litwy.

Iran: dyrektor Růžička informuje o prośbie Irańczyków o wysłanie naszego inżyniera do Teheranu. Koło napędzające czołgu AH-IV było wygięte, a dwa ogniwa pęknięte. ČKD ma rozwiązać tę sprawę i wysłać w tym celu inżyniera do Teheranu. Jeśli ČKD nie zastosuje się do ich prośby w tej sprawie, istnieje groźba wstrzymania wypłat. Dyrektor Růžička sprzeciwił się temu i powiedział, że ČKD złoży protest, ponieważ wstrzymanie wypłat byłoby sprzeczne z umową. Ta sprawa nie jest poważna, a ponieważ materiał został wybrany w porozumieniu z komisją akceptacyjną, dyrektor Růžička sporządził odpowiedź w formie listu, który przedłożył panu inż. Dostálowi do zatwierdzenia. Dyrektor Generalny inż. Růžička zgadza się wysłać list, oświadczając, że ČKD wkrótce wyśle swojego inżyniera do Teheranu, ale żądamy natychmiastowej wypłaty pieniędzy.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 6/2025