Czechosłowackie czołgi dla Iranu. Część 1

Jaroslav Špitálský

W latach 30. XX wieku Czechosłowacja stała się jednym z głównych dostawców nowoczesnych pojazdów pancernych na Bliski Wschód. Negocjacje z Iranem i konkurencja pomiędzy zakładami ČKD i Škody otworzyły drogę do powstania czołgów AH-IV i TNH – konstrukcji, które na trwałe zapisały się w historii broni pancernej. Czołgi lekkie TNH znalazły się na wyposażeniu armii irańskiej, a także w zainteresowaniu armii tureckiej, litewskiej oraz rumuńskiej.

Próby stworzenia czechosłowackiego czołgu

Czechosłowacja starała się o pozyskanie czołgów od 1918 roku. W piątek, 20 grudnia 1918 roku, czechosłowackiej misji wojskowej w Paryżu zaoferowano sprzedaż dwunastu czołgów od rządu francuskiego za cenę około 80 000 FF za czołg Renault FT. Na początku stycznia 1919 roku w Departamencie Uzbrojenia Ministerstwa Obrony Narodowej rozpoczęto dyskusję dotyczące liczby zamówionych czołgów. Problem pojawił się, gdy armia czechosłowacka rozpoczęła okupację regionu cieszyńskiego. Francja była oburzona, że ​​Czechosłowacja, jej sojusznik, uciekła się do działań zbrojnych bez jej zgody, a co więcej, weszła w konflikt z państwem, które uważała za swojego sojusznika. To przesądziło o francuskiej odmowie dostarczenia Republice Czechosłowackiej jakichkolwiek czołgów. W maju 1920 roku okazało się, że „lody ruszyły”, ponieważ generał Maurice C. J. Pellé, szef francuskiej misji wojskowej w Czechosłowacji, osobiście zaangażował się w zakup czołgów od Francji.

Następnie w Ministerstwie Obrony wybuchła dyskusja na temat liczby zamówionych czołgów. Rozważano nawet zakup większej liczby pojazdów bojowych (75 czołgów) w celu utworzenia jednego batalionu. Ostatecznie zdecydowano się na zakup sześciu czołgów Renault FT, z których dwa miały być uzbrojone w armaty, a cztery w karabiny maszynowe. Na zakup trzeba było przeznaczyć 3 400 000 Kč. Problemem był jednak brak niezbędnych funduszy.

Ważnym momentem w rozwoju czechosłowackich jednostek pancernych (zwanych wozami szturmowymi) była sobota, 14 stycznia 1922 roku, kiedy na poligon w Milovicach dostarczono pierwszy czołg. Był to Renault FT uzbrojony w armatę, który początkowo służył wyłącznie do szkolenia.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 5/2025