Czarne krzyże nad Zatoką Gdańską czyli niemieckie lotnictwo morskie nad Bałtykiem podczas Polenfeldzug 1939. Cz. 2.

Andrzej Olejko

Działania wojenne na Bałtyku rozpoczęte 1 września 1939 roku znamionuje całkowita przewaga strony niemieckiej zarówno na lądzie i morzu jak i w powietrzu. Akcje Luftwaffe oraz niemieckiego lotnictwa morskiego od 2 IX 1939 roku spowodowały, że dominacja ich w trzecim wymiarze w krótkim czasie przyniosła szereg bolesnych porażek ze strony polskiej Floty i nie tylko.

2 IX 1939 roku

W świetle zapisów z Kriegstagebuch Kü.Fl.Gr. 506., załogi K.A.St. 1./506. wykonały dziewięć lotów w czasie 32 godzin i 19 minut; załogi K.Mz.St. 3./506. wykonały 10 lotów w czasie 18 godzin i 32 minut; załogi K.Mz.St. 3./706. wykonały 10 lotów w czasie 16 godzin i 10 minut; załogi 4./186. Trägerstaffel wykonały 11 lotów w czasie 10 godzin i 55 minut – razem wykonano 40 lotów w łącznym czasie 77 godzin i 56 minut.

O godz. 0.00 F.d.Luft. wydało załogom K.Mz.St. 3./506. rozkaz wykonania kluczami bombardowania z dużej wysokości z północnego zachodu, zaznaczając, że w rejonie celu można spodziewać się balonów zaporowych oraz polecając zwrócenie uwagi podczas bombardowania na położony w pobliżu celu szpital. O godz. 0.13 do wykonania ww. bombardowań wystartowały z bazy lotnictwa morskiego w Neutief załogi wodnosamolotów pływakowych typu Heinkel He-59 B oznakowanych literami kodowymi S4+U, S4+R i S4+Z (wodowały po wykonaniu nalotu o godz. 3.15), o godz. 1.50 wystartowały załogi drugiego klucza wodnosamolotów ww. typu oznakowanych literami kodowymi S4+W, S4+T i S4+Q (wodowały po wykonaniu nalotu o godz. 3.50), zaś o godz. 2.38 załogi czterosamolotowego trzeciego klucza wodnosamolotów oznakowanych literami kodowymi S4+S, S4+Y, S4+V i S4+X z K.Mz.St. 3./506. (wodowały po wykonaniu zadania o godz. 4.20). O godz. 4.18 do lotu rozpoznawczego nad zatokę Gdańską wystartowały załogi wodnosamolotów pływakowych typu Heinkel He-60 z K.A.St. 1./506. oznakowanych literami kodowymi S4+O, S4+Y i S4+U (wodowały po wykonaniu zadania o godz. 8.15), zaś o godz. 4.40 dowódca K.Mz.St. 3./706. zameldował gotowość do działań od godz. 4.30 dziewięciu załóg wodnosamolotów pływakowych typu Heinkel He-59 B. W meldunku załogi wodnosamolotu ww. typu oznakowanego literą kodową S4+Y z ww. klucza K.A.St. 1./506. o godz. 5.45. zapisano, iż w kwadracie 2236 na redzie PW Hel nic nie zauważono, w porcie zaobserwowano kontrtorpedowiec oraz kolejny obok boi (2 IX 1939 roku polska MW na Morzu Bałtyckim miała do dyspozycji jeden kontrtorpedowiec klasy ORP Wicher, zatem drugim okrętem, o którym zameldowano musiał być stawiacz min ORP Gryf), w kwadracie 2237 rozpoznano szybkie kutry (5-10) płynące kursem w stronę kwadratu 2236. O godz. 6.00 ww. załoga zameldowała wykrycie o godz. 5.50 w kwadracie 2187 torpedowca (trałowca redowego) oraz stawiacza min ORP Gryf przy pirsie PW Hel. O godz. 6.25 rozkaz F.d.Luft. Ost. wprowadzał gotowość bojową załóg wodnosamolotów pływakowych typu Heinkel He‑59 B z K.Mz.St 5./506. i 3./706., która nadal pozostając w Lochstädt podlegała dowództwu Kü.Fl.Gr. w Pillau-Neutief (o godz. 6.55 nowy rozkaz nakazywał załogom K.MZ.St. 3./506. spokój do godz. 12.00, zaś gotowość bojową od godz. 12.00, natomiast o godz. 10.20 do godz. 12.00 wprowadzono spokój dla załóg K.Mz.St. 3./706. i przygotowania do kolejnego nocnego nalotu – dwukrotny dla załóg K.Mz.St. 3./706. i pojedynczy dla załóg K.Mz.St. 5./506.). O godz. 8.36 odnotowano pierwszą stratę niemieckiego lotnictwa morskiego podczas Polenfeldzug: wodnosamolot pływakowy typu Heinkel He-60 oznakowany literą kodową N z K.A.St. 1./506. z załogą w składzie pilot uff. Damrau i obserwator lt.d.res. Hoffmann, podczas startu z wód niespokojnego basenu bazy lotnictwa morskiego w Neutief rozbili swój wodnosamolot, który spłonął. O godz. 9.02 dwie załogi wodnosamolotów tego typu oznakowanych literami kodowymi S4+W i S4+V z K.A.St. 1./506. wystartowały do lotów rozpoznawczych nad Zatokę Gdańską (wodowały po wykonaniu zadania o godz. 11.50). Ten dzień przyniósł działanie mieszanymi dwu i trzysamolotowymi kluczami załóg K.A.St. 1./506. – o godz. 12.27 z bazy lotnictwa morskiego w Neutief wystartowały dwusamolotowy klucz wodnosamolotów pływakowych typu Heinkel He-60 oznakowanych literami kodowymi S4+O i S4+T (wodowały po wykonaniu zadania o godz. 16.20), o godz. 16.43 wystartowały załogi wodnosamolotów ww. typu oznakowanych literami kodowymi S4+V, S4+S i S4+Z. Załoga tego ostatniego wodnosamolotu zameldowała o godz. 17.52 wykrycie w PW Hel dwóch jednostek (wodowanie nastąpiło o godz. 20.08). Ten dzień nie przyniósł załogom K.A.St. 1./506. silnie ostrzeliwanym przez polską opl. większych wyników w rozpoznaniu rejonu Zatoki Gdańskiej oraz PW Gdynia i Hel. O godz. 20.25 dowódca K.Mz.St. 3./706. zgłosił gotowość dziewięciu załóg, zaś o godz. 20.30 F.d.Luft. Ost. wydało rozkaz, by od godz. 21.00 do godz. 3.30 3 IX 1939 roku załogi Kü.Fl.Gr. 506. wykonały „rollenden Angriff” – naloty nękające na nadbrzeżne baterie artylerii, w tym 31. Baterię im. Heliodora Laskowskiego (Batterien Südspitze Hela) – celem pomocniczym miała być Gdynia oraz polskie cele morskie, tak jak poprzedniej nocy. Załogi wodnosamolotów miały przed świtem monitorować Zatokę Gdańską i obserwować cele na rzecz załóg 4./186. Trägerstaffel, które o świcie 3 IX 1939 roku bombami SC 500 miały zaatakować polskie cele morskie na północny-zachód od linii Zoppot (pol. Sopot) – cypel helski i w okręgu 5 mil od cypla helskiego, zgodnie z ustaleniami załóg Kü.Fl.Gr. 506. (niszczyciel i ścigacze w kwadratach 2189-2187-2085 – od godz. 20.35 ogłoszono spokój dla załóg K.A.St. 1./506. – kolejne rozkazy miały napłynąć rankiem). Od godz. 21.10 obowiązywała gotowość bojowa dla załóg K.Mz.St. 3./506. i 3./706.: załogi K.Mz.St. 3./706. miały bombami SC 250 w nocnym nalocie zaatakować baterie artylerii na cyplu helskim – w tym 31. Baterię im. Heliodora Laskowskiego – zaś celem pomocniczym był PW Gdynia-Oksywie – kurs południowo-zachodni – atak z wysokości 500 m; godz. 1.00 była terminem rozpoczęcia kolejnego nalotu załóg K.Mz.St. 3./506. na ww. cele – drugi atak zastrzeżony był dla załóg K.Mz.St. 3./706. Osiem załóg K.Mz.St. 3./706. wystartowało do wykonania zadania w czasie pomiędzy godz. 21.40 a godz. 22.43 i ponownie o godz. 23.00.

W świetle polskich źródeł w nocy l/2 IX 1939 roku wodnosamoloty pływakowe typu Heinkel He-59 B
z K.Mz.St. 3./506. obrzucały bombami SC 250 od godz. 2.15 w nocy gdyński PW, celem nękania polskiej obrony. O świcie 2 IX 1939 roku (to wydarzenie umiejscawiane jest także na wieczór l IX 1939 roku) dywizjon polskich trałowców redowych (tzw. „ptaszków”) został w połowie drogi pomiędzy PW Hel, a Jastarnią zaatakowany przez trzy nisko lecące niemieckie wodnosamoloty pływakowe typu Heinkel He-60. Okręty polskiego zespołu otworzyły ogień z przeciwlotniczych km-ów; wskutek ostrzału z broni pokładowej niemieckich wodnosamolotów na jednostkach polskiej MW zanotowano straty wśród załóg. Rankiem, celem niemieckich wodnosamolotów został również kontrtorpedowiec ORP Wicher, którego opl. odnotowała zestrzelenie niemieckiego wodnosamolotu. W godzinach popołudniowych 2 IX 1939 roku wodowisko wodnosamolotów MDLot na półwyspie Hel w rejonie Juraty ostrzelane zostało przez dwa niemieckie wodnosamoloty pływakowe typu Heinkel He-59 B, które uszkodziły większość wodnosamolotów pływakowych typu Lublin R-XIII ter/G/hydro z Morskiego Dywizjonu Lotniczego (polski ostrzał z broni maszynowej prowadzony z brzegu nie wyrządził żadnych szkód niemieckim załogom). Nad Wojskową Składnicą Tranzytową na Westerplatte tego dnia operowało około 60 bombowych samolotów nurkujących typu Junkers Ju-87 B Stuka pod osłoną myśliwców z 1.(J)./LG. 2. i II(J).186 (T). W osłonie powietrznej samolotów myśliwskich typu Messerschmitt Bf. 109 E z ww. jednostek, załogi IV(St)./LG 1. wykonały tego dnia jeden lot bojowy [bombami SC 250, SC 500?] przeciwko celom morskim w PW w Gdyni-Oksywiu i na Zatoce Puckiej. Wszystkie loty wykonane tego dnia przez pilotów II.(J)/186. (T) miały na celu zapewnienie eskorty załogom nurkujących samolotów bombowych typu Junkers Ju-87 B Stuka. Załogi 4./186. Trägerstaffel tego dnia powróciły pod rozkazy Führer der Luftwaffe Ost, przebazowawszy się około godz. 17.03 (18.00 ?) z lotniska Stolp-Rietz (Stolp-West) do bazy lotniczej w sambijskim Brüsterort (w trakcie przelotu 11 załóg po starcie z lotniska Stolp-Rietz zbombardowało [bombami SC 250, 500 ?] cele w południowej części cypla półwyspu Hel – lot trwał około 60 minut – zbombardowano nadbrzeżną 31. baterię artylerii im. Heliodora Laskowskiego i PW w Helu). Wg polskich źródeł 2 IX 1939 roku l. bateria l. MDAPL dowodzona przez por. M. Rostkowskiego zestrzeliła w rejonie Kępy Oksywskiej niemiecki wodnosamolot.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO nr specjalny 5/2016