Bitwa powietrzna nad Surabają 3 lutego 1942 r.

Jacek Pukropp

Gdy 24 stycznia 1942 roku Japończycy zdobyli Kendari na wyspie Celebes oraz Balikpapan we wschodnim Borneo, Jawa znalazła się w zasięgu przebazowanych wkrótce na tamtejsze lotniska myśliwców i bombowców. Samoloty rozpoznawcze operujące z Balikpapanu pojawiły się nad wschodnią Jawą po raz pierwszy 1 lutego, a dwa dni później Japończycy przeprowadzili pierwsze uderzenie lotnicze. Oprócz bazujących na wschodzie Jawy myśliwców holenderskich w celu jego odparcia wystartowały też debiutujące nad Jawą amerykańskie P-40. W rezultacie doszło do największej bitwy powietrznej w obronie Holenderskich Indii Wschodnich.

Lotnictwo myśliwskie na wschodzie Jawy

Lotnictwo Wojskowe Armii Królewskich Holenderskich Indii Wschodnich (Militaire Luchtvaart van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, ML-KNIL) dysponowało na wchodzie Jawy na początku lutego 1942 roku dwoma dywizjonami myśliwskimi. Wyposażony w samoloty Curtiss Hawk 75A-7 1-Vl.G.IV wrócił z Tjililitanu na zachodzie wyspy do swojej macierzystej bazy Maospati koło Madioen 29 stycznia 1942 roku. W końcu stycznia został zreorganizowany i od 2 lutego był dostępny w celu obrony powietrznej wschodniej Jawy z dwoma operacyjnymi patrolami. Dysponował dziewięcioma maszynami i dwunastoma pilotami. Podział na patrole był wówczas następujący (w nawiasie znane numery przydzielonych maszyn):

• I. Patrouille: Kapt (awansowany 31 stycznia 1942 roku) W.M. van der Poel (C323), Tlt A.J. Marinus, Sgt A. Kok (C338), Vdg F.J. van der Does de Bye Esq (C325), Sgt H.J. Mulder (C341) i Sgt J.C. Jacobs;

• II. Patrouille: Elt W. Boxman (C332), SM P. Boonstoppel (C337), Vdg S.F. Beukman (C335), Vdg H.G.G. Dröge (C326), Sgt N.R. de Wilde i Sgt R.M.H. Hermans (C339).

Także 29 stycznia z Tjililitanu przeleciało do Tandjoeng Perak koło Surabai sześć myśliwców Curtiss-Wright CW-21B Interceptor z dowódcą 2-Vl.G.IV Elt R.A.D. Anemaetem na czele. Wcześniej do dyspozycji Dowództwa Obrony Powietrznej Surabai (Commando Luchtverdediging Soerabaja, CL) były dwa patrole, które każdego dnia miały w gotowości bojowej od sześciu do ośmiu maszyn. Teraz wszystkie sprawne Interceptory były dostępne do obrony wschodniej Jawy. Po japońskich lotach rozpoznawczych nad Surabają, Malangiem i Maospati 1 lutego, od następnego dnia w gotowości było 12 maszyn. Interceptory startowały alarmowo zarówno 1, jak i 2 lutego, ale bez rezultatu. 2-Vl.G.IV miał wówczas na stanie Interceptory o oznaczeniach CW-343, od CW-345 do CW-351 oraz od CW-353 do CW-358, ale w większości nie wiadomo, jak były one przydzielone poszczególnym pilotom. Dowódcą i rezerwowym pilotem był Elt Anemaet (CW-343, także samolot zapasowy). Dywizjon został podzielony na trzy patrole:

• I. Patrouille: Elt W.A. Bedet (CW-354), Vdg D. Dekker, Sgt O.B. Roumimper i Vdg J. Brouwer;

• II. Patrouille: Res Tlt J. Kingma, Sgt H.M. Haye (CW-345), Vdg J. Hogenes i Sgt R.C. Halberstadt;

• III. Patrouille: Vdg L.A.M. van der Vossen (CW-347), Sgt F. Beerling (CW-360), Vdg A.W. Hamming, Sgt N. Dejalle i Sgt F. van Balen (CW-349?).

Pod koniec stycznia samolot Sgt Beerlinga trafił na planowany przegląd do warsztatów (Technische Dienst, TD) w Maospati, skąd przysłano CW-360. Także Interceptor Vdg Dekkera był w naprawie w TD na początku lutego i z tego powodu 3 lutego Dekker wystartował samolotem CW-347 Vdg van der Vossena, który miał wtedy dzień urlopu.

Na nieznanym dla Japończyków, dobrze zakamuflowanym lotnisku w Ngoro, 40 mil na południowy zachód od Surabai, bazował amerykański 17. Pursuit Squadron (Provisional). 10 Curtissów P-40E pod dowództwem Capt Charlesa A. „Buda” Sprague'a przeleciało tu z Tandjoeng Perak 1 lutego. 23 stycznia, po długim i trudnym przelocie z Australii, dotarło na Jawę 13 myśliwców z początkowych 17. Dwa, które uległy uszkodzeniom już po przylocie, przeznaczono na części zamienne, a kolejny poleciał do Maospati w celu naprawy hamulców.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 7-8/2024