Bezzałogowe systemy powietrzne

Adam Gołąbek,
Andrzej Wrona

Z chwilą wejścia polskiego lotnictwa wojskowego do NATO pojęcie bezzałogowych statków powietrznych (BSP) było znane jedynie teoretycznie. Na wyposażeniu Sił Zbrojnych RP nie było bowiem żadnych aparatów tego rodzaju. Postęp techniczny, wydarzenia na arenie międzynarodowej oraz wykorzystanie maszyn bezpilotowych na polu walki sprawiły, że konieczne stały się inwestycje w BSP.

W pierwszych latach XXI wieku podjęto decyzję o dwuetapowym rozwiązaniu problematyki wprowadzenia BSP na wyposażenie Sił Zbrojnych RP. W pierwszym etapie zaplanowano zakupy interwencyjne na potrzeby jednostek zaangażowanych w misje zagraniczne, z myślą o zmaksymalizowaniu kompatybilności sprzętu z istniejącymi już i działającymi w tych rejonach BSP, jak i ze strukturami wojskowymi wykorzystującymi je w swoich działaniach. W drugim etapie przewidywano zakupy BSP w trybie przetargowym wraz z odpowiednim offsetem, mającym w założeniu posłużyć do rozwinięcia własnych technologii i technik.

W sierpniu 2005 roku został rozpisany przetarg na dostawę rozpoznawczych BSP dla JW GROM. Uczestniczyły w nim aparaty Aeronautics Defense Systems (ADS) Orbiter, AeroVironment RQ-11 Raven, WB Electronics SOFAR, EMT Aladin i IAI Bird Eye. We wrześniu 2005 roku w ramach pilnej potrzeby operacyjnej został podpisany kontrakt na dostawę izraelskich BSP klasy mini Orbiter. Zestaw z trzema aparatami został dostarczony już pod koniec 2005 roku. Pierwsza publiczna prezentacja Orbitera JW GROM nastąpiła w połowie czerwca 2006 roku.

W maju 2007 roku rozpisano przetarg na zakup mini-BSP dla jednostek „ekspedycyjnych” Wojska Polskiego. W lipcu ogłoszono wyniki – zwycięzcą ponownie została izraelska firma ADS z mini-BSP Orbiter. Siły Zbrojne RP nabyły sześć zestawów. Tym razem Orbitery trafiły przede wszystkim do Wojsk Lądowych, a ich bezpośrednim użytkownikiem stali się żołnierze Dywizjonu Rozpoznania Powietrznego, który podporządkowano 49. Pułkowi Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego. Orbitery zostały wkrótce użyte przez polskich żołnierzy w Iraku i Afganistanie. Cztery kolejne zestawy zakupiono w czerwcu 2008 roku. Łącznie w latach 2006–2008 Siły Zbrojne RP odebrały 15 zestawów Orbiter, z których cztery zasiliły Wojska Specjalne, a 11 trafiło do Wojsk Lądowych, gdzie służyły do rozpoznania, m.in. na korzyść artylerii.

Pod koniec 2006 roku w ramach 49. PŚB sformowano pierwszą eskadrę BSP wyposażoną w mini-BSP Orbiter, która początkowo bazowała na lotnisku macierzystym pułku w Pruszczu Gdańskim. W 2008 roku sformowano następną eskadrę, planując jej wyposażenie w izraelskie BSP Aerostar. Aby usprawnić dowodzenie, w lipcu 2010 roku sformowano Dywizjon Rozpoznania Powietrznego (DRP) stacjonujący w Mirosławcu. Ostatecznie do zakupu Aerostarów nie doszło i w 2012 roku MON odstąpiło od umowy ze względu na niespełnienie zobowiązań przez dostawcę. W związku z rozformowaniem 49. PŚB od stycznia 2012 roku DRP podporządkowano dowódcy 1. Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych w Inowrocławiu.

1 stycznia 2016 roku powołano do życia 12. Bazę Bezzałogowych Statków Powietrznych w Mirosławcu. Do jej głównych zadań należy zabezpieczenie operacji lotniczych prowadzonych na lotnisku przez samoloty i śmigłowce wszystkich rodzajów sił zbrojnych RP oraz sił powietrznych NATO. Zadania wynikające z działania eskadr BSP to m.in. prowadzenie rozpoznania obrazowego (IMINT/SAR) i elektronicznego (SIGINT/ELINT), wskazywanie celów oraz analiza pozyskanych informacji rozpoznawczych.

Jeszcze w listopadzie 2009 roku w ramach pilnej potrzeby operacyjnej MON rozpoczęło negocjacje z należącą do koncernu Boeing firmą Insitu, producentem BSP ScanEagle, mające na celu ich pozyskanie w formie leasingu z opcją zakupu. Zakończone sukcesem rozmowy doprowadziły do zakupu w lutym 2010 roku jednego zestawu ScanEagle z 10 aparatami. Na przełomie 2010 i 2011 roku BSP trafiły do Afganistanu. Zakup został w całości sfinansowany przez Stany Zjednoczone w ramach programu FMF. Użytkownikie systemu została JW NIL.

We wrześniu 2017 roku Polska podpisała z rządem USA umowę na zakup w ramach procedury FMS jednego zestawu BSP RQ-21A Blackjack, który został opracowany przez Insitu jako następca ScanEagle. Odbiorcą zrealizowanej w 2019 roku dostawy zestawu, w którego skład weszło pięć aparatów latających i dwie stacje kierowania, została JW NIL.

W październiku 2010 roku JW NIL ogłosiła przetarg na dostawę dwóch zestawów mini-BSP. Wygrała go firma WB Electronics, która w listopadzie 2010 roku dostarczyła dwa zestawy FlyEye, w każdym po cztery aparaty. W lutym 2013 roku, po negocjacjach prowadzonych w ramach pilnej potrzeby operacyjnej, podpisano umowę na dostawę kolejnych 12 zestawów FlyEye. Dziewięć z nich trafiło do JW NIL, a trzy do DRP oraz jednostek Wojsk Rakietowych i Artylerii. 30 czerwca 2014 roku podpisano umowę na zakup jeszcze jednego zestawu. Wszystkie dostarczono w latach 2013–2014. Wysokie możliwości FlyEye spowodowały, że w latach 2018–2022 zamówiono kolejnych 39 zestawów FlyEye dla różnych formacji Wojska Polskiego, a we wrześniu 2023 roku podpisano umowę ramową na dostawę około 400 zestawów FlyEye. W jej ramach w kwietniu br. zamówiono siedem pierwszych zestawów.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo numer specjalny 24