Armaty przeciwlotnicze 8,8 cm Flak

Hubert Michalski

Niemieckie armaty przeciwlotnicze

8,8 cm Flak – identyfikacja

Najsłynniejsza niemiecka armata z okresu drugiej wojny światowej występowała na masową skalę w trzech wariantach produkcyjnych – 8,8 cm Flak 18, 8,8 cm Flak 36 i 8,8 cm Flak 37, nie wliczając odmiany przeznaczonej stricte do zwalczania celów lądowych, holowanej zazwyczaj przez zmodyfikowany ciągnik półgąsienicowy Sd.Kfz. 7 (zwanej umownie 8,8 cm Pak L/56) oraz 8,8 cm Flak-a 41, stanowiącego – mimo nieco podobnej nazwy – całkowicie odrębną konstrukcję. Jak się okazuje, rozróżnienie pomiędzy modelami 18, 36 i 37 może nastręczyć pewnych trudności, dlatego też w niniejszym artykule podjęto próbę wskazania cech konstrukcyjnych i innych danych, które umożliwią trafną identyfikację każdej z wymienionych wersji.

Analiza materiału fotograficznego, lektura niemieckich instrukcji użytkowych oraz ogląd zachowanych w muzeach egzemplarzy tytułowych armat pozwalają na stworzenie:
– katalogu cech konstrukcyjnych bezpośrednio (bezsprzecznie) determinujących (wskazujących na) daną wersję armaty 8,8 cm Flak,
– katalogu cech konstrukcyjnych pomocnych w zidentyfikowaniu danej wersji armaty 8,8 cm Flak, ale niewskazujących na nią jednoznacznie.

8,8 cm Flak 18
1. Cechy konstrukcyjne bezpośrednio determinujące 8,8 cm Flak-a 18 Armatę 8,8 cm Flak 18 można zidentyfikować po następujących cechach konstrukcyjnych:

1) Dwóch jednoosiowych wózkach jezdnych wchodzących w skład podwozia Sonderanhänger 201, łatwych do identyfikacji głównie po przednim, wyposażonym w dwa koła (tylny miał ich cztery), zaopatrzonym dodatkowo w charakterystyczne, płaskie błotniki (fot. nr 1).

2) Łożu dolnym (krzyżowym, Lafettenkreuz 18), składającym się z ośmiokątnej, nitowanej platformy (fot. nr 2) oraz czterech ogonów – przedniego i tylnego oraz dwóch rozkładanych, bocznych z zaokrąglonymi końcówkami. Pierwsze dwa ogony różniły się pod względem konstrukcyjnym, pozostałe natomiast były identyczne. We wszystkich czterech ogonach, przed podnośnikami, znajdowały się gniazda dla kotew służących do unieruchomienia armaty w grząskim
gruncie.

3) Zatrzasku (podporze) lufy armaty (Rohrstütze) używanym podczas jazdy do unieruchomienia tego elementu w miejscu, zamontowanym prostopadle do podłoża (fot. nr 3).

4) Trzech okrągłych płytach oporowych umieszczonych na końcach wszystkich ogonów (fot. nr 4), z wyłączeniem przedniego (tam część ta miała inny kształt).

2. Cechy konstrukcyjne pomocne w zidentyfikowaniu danego 8,8 cm Flak-a jako odmianę „18”, lecz niewskazujące na nią bezpośrednio

Przeglądając zdjęcia z czasów drugiej wojny światowej przedstawiające armaty 8,8 cm Flak można znaleźć fotografie, na których broń ta została uwieczniona w sposób uniemożliwiający jednoznaczne zidentyfikowanie wersji (vide fot. nr 5). Na przywołanym zdjęciu armaty widoczne okrągłe, żarówkowe odbiorniki kąta podniesienia (Empfänger Rohrerhöhung) i azymutu (Empfänger Seitenwinkel) ÜTG 30 (Übertragungsgerät 30), które montowano na 8,8 cm Flak-ach 18 i 36 po prawej stronie łoża górnego (Oberlafette; urządzenia te mogły zostać przesłonięte rurowymi osłonami (np. w słoneczne dni); zwykle w dłuższej przerwie prowadzenia ognia lub do transportu zabezpieczono je nakładkami w kształcie przypominającym ostrosłup z zaokrąglonym wierzchołkiem). Zatem obecna na fotografii armata to 8,8 cm Flak 18 lub 36 (z pewnością nie jest to 8,8 cm Flak 37). Warto dodać, że dane do odbiorników były przesyłane z urządzenia centralnego (przelicznika artyleryjskiego – Kommandogerät) poprzez rozdzielacz (Verteilerkasten) za pomocą wielożyłowego kabla (Übertragungsleitung 30), którego gniazdo znajdowało się na końcu tylnego ogona.

W ustaleniu, że być może mamy do czynienia z modelem 18 pomocna okaże się również obecność dosyłacza (Ansetzer), czyli mechanizmu służącego do wprowadzenia naboju do komory nabojowej (w armatach dużego kalibru ułatwia wykonywanie zadań przez członków obsługi). Element ten w przypadku 8,8 cm Flak-a 18 miał kształt długiego pręta i z powodu rzadkiego wykorzystywania zwykle występował złożony na pół, ewentualnie ze zdemontowaną tylną częścią (niekiedy pozbywano się go w całości, pozostawiając tylko rurowe gniazdo służące do powtórnego montażu). Ponieważ jego praca odbywała się kosztem wykorzystania energii odrzutu (powrotu) lufy, był on zamontowany na lewym wsporniku powrotnika (Luftvorholer), nieznacznie powyżej tego elementu (fot. nr 6). Dosyłacz (taki sam jak w wersji 18 i analogicznie umiejscowiony) znajdował się także w wyposażeniu 8,8 cm Flak-a 36, więc kategoryczne wyrokowanie o danym wariancie „acht koma acht” wyłącznie na podstawie jego obecności nie jest dopuszczalne.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia Spec 4/2014