Aichi D3A (Val)
Leszek A. Wieliczko
Od przyjęcia do służby pod koniec 1922 roku pierwszego lotniskowca Hōshō aż do połowy lat 30. jedyną siłą ofensywną lotnictwa pokładowego Cesarskiej Japońskiej Marynarki Wojennej (Dai Nippon Teikoku Kaigun) były bombowce torpedowe, określane oficjalnie jako pokładowe samoloty uderzeniowe (kanjō kōgekiki; w skrócie kankō). Maszyny tej kategorii (w systemie literowo-cyfrowych oznaczeń kodowych oznaczane literą B) przeznaczone były przede wszystkim do atakowania nieprzyjacielskich okrętów za pomocą torped lub bomb zrzucanych w locie horyzontalnym. Trafienie bombą poruszającego się celu było wszakże bardzo trudne. W związku z tym już w połowie lat 20. Marynarka Wojenna podjęła pierwsze próby bombardowania w locie nurkowym, wykorzystując do tego celu myśliwce i wodnosamoloty obserwacyjne oraz lekkie bomby ćwiczebne.
Bardziej systematyczne testy bombardowania w locie nurkowym przeprowadzono w latach 1929-1932 w Yokosuka Kōkūtai (Grupie Powietrznej Yokosuka) przy użyciu myśliwców Nakajima A1N (Typ 3). W ich efekcie skonstruowano 250-kilogramowe bomby – przeciwpółpancerną (semi-armor piercing, SAP) do atakowania okrętów i burzącą (high explosive, HE) do niszczenia celów naziemnych (budynków, umocnień polowych, stanowisk artylerii przeciwlotniczej). W nomenklaturze Marynarki Wojennej ta pierwsza określana była jako bomba zwykła (tsūjō bakudan; ang. ordinary bomb), a druga bomba lądowa (rikuyō bakudan; ang. land bomb). Takie bomby zostały uznane za podstawowe uzbrojenie nowej kategorii samolotów pokładowych – bombowców nurkujących. Aby utrzymać całe przedsięwzięcie w tajemnicy, początkowo określano je jako bombowce specjalne (tokushu bakugekiki; tokubaku). W systemie literowo-cyfrowych oznaczeń kodowych przydzielono im literę D.
W 1931 roku firma Nakajima dostała z Kaigun Kōkū Honbu (Głównego Biura Lotnictwa Marynarki Wojennej) zlecenie budowy pierwszego bombowca specjalnego. Jego projekt powstał w Arsenale Lotniczym Marynarki Wojennej (Kaigun Kōkūshō; w skrócie Kūshō) w Yokosuce według specyfikacji 6-shi tokushu bakugekiki. Niestety samolot okazał się nieudany, a pierwszy z dwóch zbudowanych prototypów rozbił się w listopadzie 1932 roku. Niewiele lepszy był kolejny prototyp 7-shi tokushu bakugekiki, zbudowany w firmie Nakajima w lecie 1933 roku. W tej sytuacji w tym samym roku Kōkū Honbu wydało specyfikację 8-shi tokushu bakugekiki, którą skierowało do firm Aichi i Nakajima. Pierwsza z nich opracowała samolot D1A1 (w istocie był to zmodyfikowany niemiecki Heinkel He 66, będący z kolei eksportową wersją He 50), a druga D2N1. Do rywalizacji dołączył też arsenał Kūshō z samolotem D2Y1. D1A1 okazał się najlepszy spośród nich i w grudniu 1934 roku został oficjalnie przyjęty do uzbrojenia lotnictwa Marynarki Wojennej jako 94-shiki kanjō keibakugekiki (pokładowy samolot bombowy lekki Typ 94). Był pierwszym samolotem firmy Aichi produkowanym seryjnie w dużej liczbie.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 6/2018