Advanced Hawkeye – system osiągania przewagi na polu walki

Michał Wasilewski

Samoloty z rodziny E-2 Hawkeye przez dekady stały się symbolem lotniczego narzędzia do tworzenia wiarygodnej świadomości sytuacyjnej. E-2 Hawkeye to jeden z najbardziej rozpoznawalnych statków powietrznych wykorzystywanych w lotnictwie wojskowym, z dobrze znaną sylwetką, ale i równie podkreślanymi możliwościami operacyjnymi. Najnowsza generacja E-2D Advanced Hawkeye firmy Northrop Grumman to coś więcej niż samolot wczesnego ostrzegania i kierowania (Airborne Early Warning & Control, AEW&C), to węzłowy system, niezbędny przy budowie strategicznych zdolności w ramach tworzenia Połączonego Obrazu Sytuacji Operacyjnej (POSO), bez którego trudno w erze informacyjnej mówić o zdobywaniu przewagi na polu walki. E-2D pozostaje jedną z najważniejszych platform lotniczych w zasobach US Navy.

O popularności E-2D Advanced Hawkeye wiele mówi stale aktywna linia produkcyjna. System ten cieszy się dużą popularnością w skali globalnej; nie ma drugiej konstrukcji lotniczej tej klasy o takim poziomie wykorzystania. Wynika to z dotychczasowych doświadczeń operacyjnych budowanych od wielu lat, ale również ewolucji wdrażanych zdolności, wynikających ze stałego rozwoju technologicznego i w równoległej korelacji do potrzeb pola walki. E-2D Advanced Hawkeye to oczywiście oczy i uszy wykonującej w skali globalnej zadania US Navy, ale także i w Japonii, a wkrótce również i Francji. Mowa o użytkownikach o wysokich zdolnościach operacyjnych, budujących świadomość sytuacyjną w każdej z domen i na każdym poziomie pola walki (taktycznym, operacyjnym oraz strategicznym), zgodnie z zasadą działań połączonych. Obecnie wykorzystywanych na świecie jest prawie 70 samolotów E-2D, które na co dzień zapewniają przewagę decyzyjną siłom sojuszniczym.

Dzieje się tak dzięki stałej modernizacji systemów zadaniowych samolotu, w tym kluczowego dla autonomicznych zdolności wielozadaniowego dookolnego radaru AN/APY-9 o zwiększonych zasięgach dozoru, wydajnych rozwiązaniach do wykrywania i pracy z danymi o obiektach niewielkich rozmiarów, wykrywanych w krótkim czasie w dużej liczbie, narzędzi zabezpieczonych przed zakłóceniami naturalnymi i celowymi. System jest kompleksowo zintegrowany i tworzy spójną całość, łącząc w sobie szereg zastosowanych rozwiązań, budując tym samym skuteczną w obszarze działania E-2D sieć do pozyskiwania danych i zarządzania posiadaną informacją.

E-2D pozwala na zautomatyzowaną głęboką analizę pozyskiwanych danych pierwotnych, pochodzących z systemów pokładowych jak i źródeł zewnętrznych, następnie ich dystrybucję do uprawnionych odbiorców. Praca na danych polega na zastosowaniu zaawansowanych narzędzi do wspomagania operatorów w podejmowaniu optymalnych decyzji, zależnych od skomplikowanej i dynamicznie zmieniającej się sytuacji. W maksymalnym stopniu analiza i przekazywanie danych są przy tym prowadzone w sposób zautomatyzowany, pozwalając operatorom na skupienie uwagi na podejmowaniu kluczowych decyzji i prowadzeniu krytycznych aktywności, wymaganych w trakcie realizowanej misji.

Polska posiada w zasobach obrony powietrznej pozyskany na potrzeby programu Wisła system dowodzenia IBCS (Integrated Battle Command System). Możliwości tego naziemnego systemu obrony powietrznej pozwalają na skuteczne i optymalne pod względem operacyjnym i ekonomicznym wykorzystanie zasobów obrony powietrznej. Jego zdolności umożliwiają stosowanie zasady „każdy sensor – najlepszy efektor”. IBCS łączy różne źródła do budowy świadomości sytuacyjnej, a wysoka jakość przesyłanych danych pozwala na użycie każdego, najlepszego w danej sytuacji i działającego w ramach zintegrowanego systemu środka rażenia. Zarówno IBCS, jak i E-2D są rozwijane przez tego samego producenta, firmę Northrop Grumman. Potencjał równoległego działania takiego tandemu – na ziemi systemu IBCS, a w powietrzu Advanced Hawkeye - dają wspaniałe możliwości każdemu dowódcy, podejmującemu decyzje na polu walki. Oba rozwiązania uznać można za węzłowe – lądowe i powietrzne - do pozyskiwania, przetwarzania i terminowego dzielenia się informacją. Budują one w praktyce nowoczesną koncepcję przewagi na polu walki poprzez przewagę informacyjną. Połączony Obraz Sytuacji Operacyjnej (POSO) ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa Polski, zarówno w trakcie prowadzenia operacji sojuszniczej, jak i działań w ramach obrony narodowej.

Także dla obrony powietrznej, budującej parasol ochronny nad instalacjami infrastruktury krytycznej czy zgrupowaniami wojsk, tak zaawansowany multiplikator zdolności jak E-2D wzmacnia efektywność całego systemu przy zwalczaniu zagrożeń ze strony środków napadu powietrznego (np. rakiet, dronów i lotnictwa załogowego). Przy złożoności sytuacji powietrznej, z setkami obiektów w powietrzu, z licznymi i skomplikowanymi, równolegle prowadzonymi operacjami powietrznymi - dowodzenie, kierowanie i zarządzanie w takim środowisku wymaga wsparcia ze strony odpowiedniej jakości systemów. E-2D wielokrotnie udowadniał, że został stworzony do takich wyzwań.

Łączenie różnych systemów jest możliwe dzięki przyjętemu modelowi budowy rozwiązań o otwartej architekturze, co pozwala na bezproblemowe tworzenie komunikacji pomiędzy E-2D i innymi systemami. Otwarta architektura to również klucz do budowy rozwiązań dostosowanych do indywidualnych wymagań konkretnego użytkownika, zmniejszająca przy tym ryzyko związane z integracją i obsługą elementów pochodzących z innych firm. Aby to osiągnąć, Northrop Grumman zdecydował o przejściu na inżynierię systemów opartą na wirtualnych modelach i przekształcił dotychczasowe rozwiązania w nowoczesne cyfrowe. Zadbano przy tym również o samą platformę lotniczą. Dla ograniczenia przestojów w gotowości do prowadzenia misji wykorzystuje się predykcję, czyli przewidywanie przyszłych zdarzeń, dodatkowo wspomagane przez uczenie maszynowe i sztuczną inteligencję. Dzięki takiemu podejściu skracają się okresy wyłączenia samolotu ze służby. Z kolei rzeczywistość rozszerzona, cyfrowa dokumentacja i stworzenie swego rodzaju modelu 3D, pozwalają na poprawę efektywności szkolenia obsług i załóg samolotu E-2D.

Ponadto, dzięki precyzyjnym systemom do wykrywania, identyfikacji i analizy otoczenia Advanced Hawkeye pozwala na wykonywanie misji poszukiwawczo-ratowniczych, wspomagać może inne obiekty w precyzyjnym nawigowaniu, a także być retranslatorem do przekazywania danych, poleceń czy informacyjnych komunikatów. E-2D pozwala również na budowę pełnej świadomości sytuacyjnej w ochronie granic, dostarczając odpowiednim oficerom funkcyjnym danych o położeniu obiektów znajdujących się zarówno w przestrzeni powietrznej, jak i na ziemi czy wodzie.

Dotychczas Northrop Grumman wprowadził kilka dużych pakietów modernizacyjnych – głównie oprogramowania - w ciągu kilkunastu lat służby najnowszej generacji E-2. Korzysta się przy tym ze zdobyczy ery technologii cyfrowych. Aktualizacje poprawiają dostępność operacyjną systemu, jego interoperacyjność, odporność, stabilność i bezpieczeństwo oprogramowania. Istotnym partnerem przy budowie doświadczeń i nowych wymagań jest Marynarka Wojenna USA, od lat działająca na rzecz rozwoju E-2D, zapewniająca również o kolejnych dekadach jego służby. Advanced Hawkeye na nowo definiuje skuteczność misji, ewoluując wraz z unowocześnionymi możliwościami, aby utrzymać po właściwej stronie przewagę w coraz bardziej złożonym i ciągle zmieniającym się środowisku walki.

Nie można przy tym pominąć i szans, które daje wdrożenie kolejnego – obok IBCS - wysoce cyfrowego narzędzia do Sił Zbrojnych RP. Podobnie jak naziemny system obrony powietrznej, którego zakup i użytkowanie wspierane jest przez stale rozwijaną współpracę przemysłową, podobny model może mieć również miejsce w przypadku Advanced Hawkeye. To kolejny projekt, który mógłby wzmocnić kooperację pomiędzy przemysłem USA i Polski, a także obopólne kompetencje w obszarze wysoce zaawansowanych produktów i technologii.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 9/2025